آینده پژوهی تقاضای پلاستیک: بین رشد بی‌پایان و اقتصاد چرخشی
یک بطری پلاستیکی را تصور کنید، زمانی نماد راحتی و مدرنیته بود؛ سبک، ارزان و بادوام. اما سفر این بطری پس از مصرف به پایان نمی‌رسد. این شیء به ظاهر بی‌اهمیت، به نمادی از یک بحران جهانی تبدیل شده است؛ بحرانی که در سواحل اقیانوس‌ها، در شکم موجودات دریایی و حتی در بدن خود ما قابل مشاهده است. این یک داستان فردی نیست، بلکه روایت اعتیاد جمعی ما به ماده‌ای است که طبیعت راهی برای هضم آن ندارد. اما در جنگ علیه پلاستیک، ما نه تنها در حال پیروزی نیستیم، بلکه به نظر می‌رسد در حال عقب‌نشینی هستیم. تقاضای جهانی برای پلاستیک به جای کاهش، در حال افزایش است و برای درک مقیاس این چالش و یافتن مسیرهای خروج، به ابزاری قدرتمندتر از نگرانی‌های روزمره نیاز داریم. ما به یک آینده پژوهی تقاضای پلاستیک دقیق و بی‌پرده نیاز داریم؛ یک تحلیل عمیق که با استفاده از روش‌های آینده نگاری، سناریوهای مختلف پیش روی ما را ترسیم کند و به ما نشان دهد که اگر مسیر خود را تغییر ندهیم، به کجا خواهیم رسید و اگر اراده کنیم، چه آینده ای را می‌توانیم بسازیم.
داستان اول، آینده پایه: جهانی غرق در پلاستیک تا سال ۲۰۵۰
اگر هیچ مداخله سیاستی بزرگی صورت نگیرد و نیروهای بازار به حال خود رها شوند، آینده پلاستیک چگونه خواهد بود؟ سناریوی پایه یا «ادامه وضع موجود» تصویری نگران‌کننده را نشان می‌دهد. بر اساس پیش‌بینی‌ها، تقاضا برای رایج‌ترین انواع پلاستیک تا سال ۲۰۵۰ نزدیک به ۹۰ درصد نسبت به امروز افزایش خواهد یافت. این رشد سرسام‌آور توسط عواملی مانند رشد جمعیت، افزایش سطح درآمد جهانی و رشد اقتصادی هدایت می‌شود. اما این داستان یک پیامد پنهان دیگر نیز دارد: افزایش تقاضا برای نفت. پلاستیک از محصولات پتروشیمی ساخته می‌شود که عمدتاً از نفت خام به دست می‌آیند. بنابراین، عطش ما برای پلاستیک به معنای افزایش تقاضا برای نفت است. در واقع، پیش‌بینی می‌شود که خوراک پتروشیمی یکی از بزرگ‌ترین محرک‌های رشد تقاضای نفت تا سال ۲۰۵۰ باشد و بخش بزرگی از این رشد در آسیا متمرکز خواهد بود. این سناریو، آینده ای را به ما نشان می‌دهد که در آن، تلاش‌ها برای گذار به انرژی‌های پاک، توسط نیاز فزاینده به پلاستیک تضعیف می‌شود.
مطالعه بیشتر: آینده پژوهی کلان‌شهر‌های آینده
داستان دوم، بارقه‌ای از امید: قدرت بازیافت و اقتصاد چرخشی
خوشبختانه، سناریوی پایه تنها آینده ممکن نیست. یک آینده پژوهی دقیق نشان می‌دهد که روندهای امیدوارکننده‌ای نیز در حال شکل‌گیری هستند. اگر چه در حال حاضر مواد بازیافتی و پلاستیک‌های زیستی کمتر از ۱۰ درصد تقاضا را تشکیل می‌دهند، اما چشم‌انداز آن‌ها رو به بهبود است. اهداف پایداری که از سوی دولت‌ها و مصرف‌کنندگان تعیین می‌شوند، تولیدکنندگان پتروشیمی را مجبور به سرمایه‌گذاری جدی در حوزه بازیافت کرده است. این فشار، بزرگ‌ترین عدم قطعیت در مسیر رشد تقاضا برای نفت است. در یک سناریوی خوش‌بینانه‌تر، پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۵۰، نزدیک به ۳۵ درصد از تقاضای پلاستیک می‌تواند از طریق مواد بازیافتی و پلاستیک‌های زیستی تأمین شود. تحقق این آینده، به معنای جلوگیری از مصرف میلیون‌ها بشکه نفت در روز و برداشتن گامی مهم به سوی یک اقتصاد پایدارتر است.
مطالعه بیشتر:آینده پژوهی بازار جهانی بطری‌ها و ظروف پلاستیکی
داستان سوم، سناریوی آرمانی: چگونه می‌توانیم منحنی تقاضا را معکوس کنیم؟
یک آینده نگاری جاه‌طلبانه‌تر، سناریویی را ترسیم می‌کند که در آن ما نه تنها رشد تقاضا را مهار می‌کنیم، بلکه آن را معکوس می‌سازیم. این «سناریوی اقتصاد چرخشی پیشرفته» نشان می‌دهد که با ترکیبی از اقدامات هماهنگ، می‌توان به یک آینده واقعاً پایدار دست یافت. تحقق این سناریو نیازمند دو تغییر اساسی است: اول، شتاب بخشیدن حداکثری به تلاش‌ها برای بازیافت در سراسر زنجیره تأمین و دوم، که شاید مهم‌تر باشد، کاهش قابل توجه تقاضای کل برای پلاستیک، به ویژه پلاستیک‌های یک‌بار مصرف. این کار آسان نخواهد بود و به تلاش‌های هماهنگ بین سیاست‌گذاران، مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان برای یافتن جایگزین‌های کم‌کربن نیاز دارد. اما نتیجه آن شگفت‌انگیز خواهد بود: در این سناریو، تقاضای نفت برای تولید پلاستیک در سال ۲۰۴۳ به اوج خود می‌رسد و پس از آن شروع به کاهش می‌کند. این نشان می‌دهد که یک آینده متفاوت امکان‌پذیر است.
مطالعه بیشتر :آینده تقاضای نفت: پیچیده‌تر از همیشه
مسیر کربن‌زدایی: بهای یک آینده پاک چیست؟
حتی در بهترین سناریوها، تولید پلاستیک همچنان یک فرآیند انرژی‌بر و کربن‌زا باقی می‌ماند. کربن‌زدایی کامل این صنعت، چالش نهایی است. آینده پژوهی نشان می‌دهد که برای رسیدن به تولید پلاستیک با آلایندگی خالص صفر تا سال ۲۰۵۰، به سرمایه‌گذاری اضافی هنگفتی به ارزش تقریبی ۷۵۹ میلیارد دلار نیاز است. این سرمایه باید به سمت طیف وسیعی از فناوری‌ها هدایت شود: جایگزینی خوراک‌های فسیلی با جایگزین‌های زیستی و بازیافتی، برقی‌سازی فرآیندهای تولید با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، بهبود فرآیندهای بازیافت و استفاده از فناوری‌های جذب و ذخیره‌سازی کربن در مراحل مختلف. در نهایت، آینده پژوهی تقاضای پلاستیک ما را در برابر یک انتخاب روشن قرار می‌دهد. ما می‌توانیم در مسیر فعلی به سمت آینده ای مملو از زباله و آلودگی ادامه دهیم، یا می‌توانیم با اراده جمعی و سرمایه‌گذاری هوشمندانه، به سمت یک مدل اقتصاد چرخشی و کم‌کربن حرکت کنیم. سناریوهای مختلف به ما نشان می‌دهند که چه چیزهایی ممکن است. انتخاب اینکه کدام آینده را می‌سازیم، به تصمیمات اکنون ما بستگی دارد.
منابع: