آینده پژوهی انرژی
گزارش سالانه چشم‌انداز انرژی شرکت BP همواره یکی از معتبرترین تحلیل‌ها در صنعت انرژی جهانی است و گزارش سال ۲۰۲۴ نیز از این قاعده مستثنی نیست. این گزارش، آینده‌ای نگران‌کننده برای شرکت‌های نفت و گاز ترسیم می‌کند، اما مهم‌تر از آن، دو مسیر کاملاً متضاد و استراتژیک را برای آینده نفت در مقابل گاز طبیعی و LNG به تصویر می‌کشد. در حالی که نفت در هر دو سناریو با مسیری نزولی روبروست، آینده گاز طبیعی یک «دو راهی» تمام‌عیار است که سرنوشت آن بیش از هر چیز به اراده سیاسی دولت‌ها بستگی دارد.
مطالعه بیشتر: آینده پژوهی در بازار انرژی‌های پاک
آینده نفت: مسیر نزولی یک غول انرژی
برای فعالان صنعت نفت، چشم‌انداز BP یک مسیر سراشیبی را نشان می‌دهد. این گزارش با حذف پیچیدگی‌های سال گذشته، دو سناریوی اصلی را برای آینده تقاضای نفت تا سال ۲۰۵۰ ارائه می‌دهد:
۱. سناریوی مسیر فعلی (Current Trajectory - CT): این سناریو فرض می‌کند که روند فعلی مصرف انرژی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و تلاش‌ها برای کربن‌زدایی تا سال ۲۰۵۰ ادامه یابد. در این حالت، تقاضای جهانی نفت تا حدود سال ۲۰۳۵ در اوج خود یعنی ۱۰۰ میلیون بشکه در روز باقی می‌ماند و سپس تا سال ۲۰۵۰ با افتی ۲۵ درصدی به حدود ۷۵ میلیون بشکه در روز کاهش می‌یابد.
۲. سناریوی صفر خالص (Net Zero - NZ): این سناریو بر اساس توافق پاریس ۲۰۱۵ و هدف رسیدن به انتشار صفر خالص گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۵۰ بنا شده است. در این مسیر، تقاضای نفت با یک سقوط چشمگیر ۷۳ درصدی، از ۱۰۰ میلیون بشکه فعلی به تنها ۲۷ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۵۰ خواهد رسید.
نیروی محرک اصلی این کاهش تقاضا، انقلاب برقی‌سازی حمل و نقل جاده‌ای است. BP تخمین می‌زند که تعداد خودروهای برقی در جهان از ۴۰ میلیون دستگاه امروزی به ۱.۲۵ تا ۲ میلیارد دستگاه تا سال ۲۰۵۰ افزایش یابد. این تحول، تقاضای ۴۰ میلیون بشکه‌ای نفت در بخش حمل و نقل را در سناریوی CT به ۲۵ میلیون بشکه (افت ۳۸ درصد) و در سناریوی NZ به تنها ۵ میلیون بشکه (افت ۸۸ درصد) کاهش خواهد داد.
مطالعه بیشتر: آینده تقاضای نفت: مقاوم‌تر و پیچیده‌تر از همیشه
آینده گاز و LNG:یک دوراهی استراتژیک
برخلاف نفت، آینده گاز طبیعی و شکل مایع آن (LNG) یک «دو راهی» نامشخص است.
در سناریوی مسیر فعلی (CT): تقاضا برای گاز طبیعی افزایش می‌یابد. این رشد عمدتاً توسط LNG به عنوان یک جایگزین پاک‌تر و با چگالی انرژی بالا برای نیروگاه‌های زغال‌سنگی و مصارف صنعتی در اقتصادهای نوظهور هدایت می‌شود. این دوره به عنوان «عصر طلایی LNG» توصیف شده است، به طوری که رشد تقاضای LNG تا سال ۲۰۵۰ به ۸۹ درصد می‌رسد که بسیار فراتر از رشد ۱۹ درصدی کل گاز طبیعی است.
در سناریوی صفر خالص (NZ): این عصر طلایی کوتاه خواهد بود و در حدود سال ۲۰۳۰ به اوج خود می‌رسد. پس از آن، با چرخش سیاست‌های دولت‌ها به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر پاک‌تر مانند باد و خورشید، تقاضا برای گاز به شدت کاهش می‌یابد. در این سناریو، تقاضای گاز تا سال ۲۰۵۰ با ۵۵ درصد کاهش و تقاضای LNG با ۵۸ درصد افت نسبت به اوج خود در سال ۲۰۳۰ مواجه خواهد شد.
مطالعه بیشتر: آینده تقاضای گاز طبیعی: آینده نگاری نقش یک منبع کلیدی در گذار انرژی
این دو سناریو آینده‌ای کاملاً متفاوت را برای گاز و LNG ترسیم می‌کنند و سیاست‌گذاری‌های دولتی در سراسر جهان، به ویژه در اقتصادهای نوظهور، نقش تعیین‌کننده‌ای در انتخاب مسیر خواهند داشت. این عدم قطعیت به ویژه برای پروژه‌های LNG که نیازمند سرمایه‌گذاری‌های عظیم (معمولاً ۱۰ میلیارد دلاری) و بلندمدت هستند، یک ریسک بزرگ محسوب می‌شود. توقف موقت صدور مجوز پروژه‌های جدید LNG توسط دولت بایدن در ژانویه ۲۰۲۴، نمونه بارزی از تأثیر مستقیم سیاست‌گذاری بر آینده این صنعت است.
مطالعه بیشتر: سوخت‌رسانی به آینده
چالش جایگزینی انرژی: یک گذار تاریخ‌شکن؟
گزارش BP یک نکته فلسفی عمیق را نیز مطرح می‌کند. به گفته اسپنسر دیل (Spence Dale)، اقتصاددان ارشد این شرکت: «جهان هرگز هیچ سوختی را به صورت پایدار کاهش نداده است. ما فقط از همه چیز بیشتر مصرف کرده‌ایم و این چالش تاریخی پیش روی سیستم انرژی جهانی است.» این دیدگاه نشان می‌دهد که گذار انرژی واقعی و جایگزینی کامل یک منبع با منبع دیگر، یک «شیفت تاریخ‌شکن» خواهد بود.
اگرچه می‌توان به جایگزینی نفت نهنگ (نفت نهنگ یک نوع روغن بود که از چربی (به نام بلابر) گونه‌های مختلف نهنگ، به ویژه نهنگ عنبر، استخراج می‌شد. این روغن در قرن ۱۸ و ۱۹ یک کالای بسیار با ارزش و حیاتی بود) با نفت در قرن نوزدهم یا کاهش مصرف زغال سنگ در کشورهای توسعه‌یافته اشاره کرد، اما در مقیاس جهانی، مصرف کل انرژی همواره در حال افزایش بوده است. یک گذار انرژی واقعی زمانی رخ می‌دهد که انرژی‌های تجدیدپذیر نه تنها به ترکیب انرژی اضافه شوند، بلکه به طور کامل جایگزین سوخت‌های فسیلی گردند.
آینده انرژی جهان بر روی لبه تیغ این دو سناریو حرکت می‌کند. دو عامل کلیدی سرنوشت این گذار را مشخص خواهند کرد: اول، سرعت کربن‌زدایی نیروگاه‌های برق در سطح جهان و دوم و مهم‌تر از آن، سرعت این گذار در اقتصادهای نوظهور. در حالی که دنیای توسعه‌یافته حتی در سناریوی فعلی نیز تا سال ۲۰۵۰ نیروگاه‌های خود را کربن‌زدایی خواهد کرد، اقتصادهای نوظهور به دلیل رشد بالای تقاضای برق، نمی‌توانند تنها با منابع کم‌کربن پاسخگوی نیاز خود باشند. به همین دلیل است که کشورهایی مانند چین و هند اهداف صفر خالص خود را به ترتیب برای سال‌های ۲۰۶۰ و ۲۰۷۰ تعیین کرده‌اند. انتخاب مسیر، نه فقط توسط فناوری، بلکه توسط اراده سیاسی و سرعت تطبیق این اقتصادهای در حال رشد تعیین خواهد شد و این بزرگترین آزمون پیش روی سیستم انرژی جهانی در دهه‌های آینده است.
منابع: