آینده تقاضای گاز طبیعی: آینده نگاری نقش یک منبع کلیدی در گذار انرژی
با افزایش فشار برای کاهش انتشار کربن و رقابت فزاینده برای توسعه‌ی ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر، آینده تقاضای گاز طبیعی چگونه خواهد بود؟ آیا این انرژی در کنار نفت و زغال سنگ در حال کنار گذاشته شدن است یا به عنوان پاک‌ترین سوخت فسیلی نقشی مهم در گذار انرژی بازی خواهد کرد؟
خیلی ساده پاسخ به این سوال مورد دوم است. آینده نگاری این انرژی نشان می‌دهد که گاز طبیعی، به‌ویژه در قالب گاز طبیعی مایع (LNG)، همچنان نقشی حیاتی در تأمین انرژی جهان ایفا خواهد کرد، اما با تغییراتی در الگوهای تقاضا و چالش‌های جدید که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
پویایی تقاضای گاز طبیعی
بر اساس تحلیل‌های بلومبرگ (BNEF)، تقاضای جهانی گاز طبیعی مایع در سال ۲۰۱۷ به ۲۸۵ میلیون تن در سال رسید و پیش‌بینی می‌شود تا سال تا سال ۲۰۳۰ به ۴۹۰ میلیون تن در سال برسد. این رشد عمدتاً به دلیل کاهش تولید گاز داخلی در مناطقی مانند جنوب شرق آسیا و اروپا و افزایش نیاز به انرژی پاک‌تر در مقایسه با زغال‌سنگ و نفت است. با این حال، رشد تقاضا در کشورهای سنتی واردکننده LNG مانند ژاپن، کره جنوبی و تایوان (JKT) محدود خواهد شد و از ۴۹ درصد سهم جهانی در حال حاضر به ۲۵ درصد در سال ۲۰۳۰ کاهش می‌یابد. این کاهش به دلیل بازگشت نیروگاه‌های هسته‌ای در ژاپن، توسعه زغال‌سنگ و هسته‌ای در کره جنوبی و محدودیت ظرفیت دریافت LNG در تایوان است.
در مقابل، آسیای نوظهور، به‌ویژه چین، هند و کشورهای جنوب و جنوب شرق آسیا، موتور اصلی رشد تقاضای گاز خواهند بود. (مطالعه بیشتر: آینده پژوهی صنعت نفت و گاز) پیش‌بینی می‌شود سهم این مناطق از تقاضای جهانی LNG از ۲۳ درصد در حال حاضر به ۴۲ درصد تا سال ۲۰۳۰ افزایش یابد. در چین، سیاست‌های زیست‌محیطی سخت‌گیرانه و اصلاحات بازار گاز، مصرف گاز را افزایش می‌دهد. در هند، تقاضا عمدتاً از بخش‌های صنعتی ناشی می‌شود که به گاز به‌عنوان جایگزین سوخت‌های دیگر روی می‌آورند. در جنوب و جنوب شرق آسیا، رشد تقاضای برق و کاهش تولید محلی گاز، نیاز به LNG را تقویت می‌کند. همچنین، گاز طبیعی در بخش حمل‌ونقل و صنایع، به‌ویژه در آسیا، به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی، نقش روبه‌رشدی خواهد داشت.
چرا آینده گاز طبیعی برای ما مهم است؟
درک آینده تقاضای گاز طبیعی برای ایران، به‌عنوان دومین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان، از اهمیت استراتژیک برخوردار است. گاز طبیعی نه‌تنها منبع اصلی انرژی برای بخش‌های صنعتی و خانگی در ایران است، بلکه پتانسیل صادرات آن، به‌ویژه به اروپا و آسیا، می‌تواند فرصت‌های اقتصادی بزرگی ایجاد کند. با این حال، چالش‌هایی مانند کمبود سرمایه‌گذاری و فرسودگی زیرساخت‌ها، بهره‌برداری از این منابع را دشوار کرده است. برای سرمایه‌گذاران، سیاست‌گذاران و مصرف‌کنندگان، آینده‌نگاری بازار گاز طبیعی به معنای شناسایی فرصت‌ها برای توسعه زیرساخت‌ها، بهبود کارایی انرژی و کاهش وابستگی به سوخت‌های آلاینده‌تر است.
چالش‌های عرضه و تقاضای گاز طبیعی
با وجود رشد تقاضا، عرضه گاز طبیعی با موانع متعددی مواجه است. BNEF پیش‌بینی می‌کند که از سال ۲۰۲۵، ظرفیت جهانی ممکن است از تقاضا عقب بماند. توسعه پروژه‌های جدید LNG به دلیل نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان (با میانگین زمان ساخت ۵ سال) و تقاضای خریداران برای قراردادهای منعطف‌تر، با چالش مواجه است. قراردادهای سنتی بلندمدت و ثابت با کاهش تقاضا به دلیل رقابت با انرژی‌های تجدیدپذیر و سوخت‌های جایگزین، کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرند. علاوه بر این، تلاش برای ایجاد مراکز گازی در آسیا (مانند ژاپن، چین و هند) برای تعیین قیمت‌های مبتنی بر عرضه و تقاضای منطقه‌ای، نیازمند بازارهای آزاد و زیرساخت‌های گسترده است که هنوز کاملاً محقق نشده‌اند.
در ایران، علی‌رغم ذخایر عظیم گاز، نبود سرمایه‌گذاری کافی و توقف عملیات اکتشاف در دریا از سال ۱۳۹۸، بهره‌برداری از منابع جدید را محدود کرده است. این مسائل، همراه با وابستگی بالای کشور به گاز طبیعی برای تولید برق، می‌تواند امنیت انرژی را تهدید کند. همچنین، رقابت جهانی برای صادرات گاز، به‌ویژه با افزایش تولید LNG در آمریکا و خاورمیانه، فشار بیشتری بر ایران وارد می‌کند.
فرصت‌های سرمایه‌گذاری
آینده‌نگاری بازار گاز طبیعی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های LNG، فناوری‌های کاهش انتشار کربن و توسعه بازارهای گازی منطقه‌ای، کلید موفقیت در دهه آینده خواهد بود. برای ایران، تمرکز بر صادرات گاز به بازارهای نوظهور آسیا و تقویت زیرساخت‌های داخلی می‌تواند فرصت‌های اقتصادی قابل‌توجهی ایجاد کند. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک، مانند تزریق دی‌اکسید کربن برای افزایش بازیافت چاه‌های نفت، نیز می‌تواند کارایی و پایداری تولید گاز را بهبود بخشد. برای سرمایه‌گذاران جهانی، پروژه‌های LNG در آمریکا، قطر و موزامبیک که احتمالاً تا سال ۲۰۳۰ به بهره‌برداری می‌رسند، فرصت‌های جذابی ارائه می‌دهند.
به طور خلاصه گاز طبیعی به‌عنوان پلی به سوی انرژی پاک، همچنان نقشی محوری در تأمین انرژی جهانی خواهد داشت. آینده‌پژوهی نشان می‌دهد که با مدیریت صحیح چالش‌های عرضه، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و انطباق با قراردادهای منعطف، می‌توان از فرصت‌های روبه‌رشد بازار گاز بهره برد.
منابع: