آینده پژوهی صنعت نفت و گاز و تنش‌های ژئوپلیتیکی
صنعت نفت و گاز همواره تحت تاثیر عوامل کلان اقتصادی، تنش‌های ژئوپلیتیکی، تغییرات اقلیمی و مقررات دولتی بوده است. اما در چند سال گذشته، این صنعت تحت فشارهای بی‌سابقه دیگری چون پاندمی کرونا، تشدید مقررات انتشار گازهای گلخانه‌ای، جنگ روسیه و اوکراین و تنش‌های مداوم در خاورمیانه نیز قرار گرفته است.
تنش‌های ژئوپلیتیکی مانند جنگ‌ها، همواره این صنعت را با نوسانات زیادی مواجه ساخته است. برای مثال یکی از تأثیرگذارترین عوامل تغییردهنده‌ی جریان تجارت جهانی انرژی در سال‌های اخیر، جنگ روسیه و اوکراین است. این جنگ منجر به اعمال تحریم‌های اتحادیه اروپا و ایالات متحده بر عرضه‌ی نفت روسیه شد. چنین تحریم‌هایی باعث تغییر بازارهای هدف روس‌ها شد و این کشور در همین راستا، صادرات حامل‌های انرژی خود به منطقه‌ی آسیا و اقیانوسیه (APAC) را افزایش داد [1]. شکل شماره 1 صادرات سوخت‌های فسیلی کشور روسیه در فاصله ژانویه 2022 تا ژانویه 2024 را نشان میدهد [2].
در راستای جبران کمبود نفت روس‌ها در بازار، تولید نفت خام و گاز طبیعی آمریکا در سال 2023 میلادی به بالاترین حد خود رسید. صادرات گاز طبیعی مایع (LNG) و سوخت‌های حاصل از تقطیر نفت خام آمریکا به اروپا نسبت به سال 2021 میلادی، 100 درصد افزایش یافت. چنین اقدامی توسط آمریکایی‌ها، تأثیرات زیادی بر روی بازار نفت داشت تا جایی که اوپک (OPEC) و متحدانش توافق کرده‌اند که تولید نفت را از ژانویه 2024 به میزان یک میلیون بشکه در روز کاهش دهند. با درگیری‌های مداوم در خاورمیانه و حملات اخیر در دریای سرخ، نرخ تولید و قیمت نفت اوپک پلاس همچنان در معرض نوسانات است [1]. شکل شماره 2 تولید نفت خام کشورهای اوپک پلاس را در فاصله ماه ژانویه 2021 تا 2024 میلادی و پیش‌بینی سال 2025 را نمایش میدهد [4].
در پاسخ به تنش‌های ژئوپلیتیکی ذکر شده، در سال 2023 میلادی، صنعت نفت و گاز شاهد افزایش فعالیت معاملات ادغام و تملیک (Merger and Acquisiton) بود، زیرا بسیاری از شرکت‌ها به دنبال ورود به حوزه نفتی مهم پرمین (Permian Basin) و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر بودند [1]. گفتنی است که حوضه پرمین به عنوان بزرگترین ذخیره نفت فعلی دنیا شناخته می‌شود [5] که برخورداری از منابع عظیم هیدروکربنی، اهمیت استراتژیک و تأثیر اقتصادی شگرف، این حوضه‌ی نفتی را به یک دارایی ارزشمند برای آمریکا تبدیل کرده است [6-8]. همچنین همانطور که گفته شد، با سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر، شرکت‌های نفتی قصد دارند فعالیت‌های خود را متنوع کنند که نشان‌دهنده‌ی تغییر بیشتر به سمت راه‌حل‌های انرژی پایدارتر و سازگار با محیط‌زیست است. این تغییرات و تحولات در صنعت نفت و گاز، نقش موثری در تقویت امنیت انرژی جهانی خواهند داشت.
رشد چشمگیر اکتشافات حوزه نفتی استراتژیک پرمین، تا حدی می‌تواند نوسانات ناشی از اختلالات ژئوپلیتیکی در خاورمیانه را کاهش دهد. علاوه بر آن اوپک با مدیریت کردن ظرفیت تولید، نقش مهمی در تثبیت بازارها و جلوگیری از جهش شدید قیمتها در بحبوحه بحران‌های ژئوپلیتیک ایفا کرده است. با تعدیل سطح تولید، اوپک عملاً نقش خود را به عنوان یک پشتیبان برای کاهش کمبودهای احتمالی حفظ کرده است. با این حال، تأثیر تنش‌های ژئوپلیتیکی بر قیمت نفت صرفاً توسط عرضه تعیین نمی‌شود. پویایی تقاضا که ناشی از سلامت اقتصاد جهانی و عدم قطعیت‌های پیرامون گذار انرژی است، به طور قابل توجهی بر قیمتها تأثیر می‌گذارد.
بنابراین به طور خلاصه تنش‌های ژئوپلیتیکی در هر دو سمت عرضه و تقاضا، منجر به تغییر بازیگران صنعت نفت و گاز شده و آینده این صنعت را تحت تاثیر قرار میدهد.
منابع: