آینده نگاری چگونه به سازمان‌ها کمک می‌کند؟
آیا می‌توانیم آینده را پیش‌بینی کنیم؟ چطور می‌توان به دنیایی با تغییرات سریع و غیرقابل پیش‌بینی پاسخ داد؟ در دنیای امروز که پیشرفت‌های تکنولوژیکی، تحولات اجتماعی و اقتصادی و بحران‌های جهانی به سرعت رخ می‌دهند، سازمان‌ها با چالش‌های بی‌پایانی در مواجهه با آینده‌ای نامشخص روبه‌رو هستند. چگونه می‌توان استراتژی‌هایی طراحی کرد که هم امروز مفید باشند و هم در آینده قابلیت انطباق با تغییرات را داشته باشند؟
یکی از چالش‌های اصلی در دنیای امروزی این است که پیش‌بینی‌های سنتی معمولاً تنها به یک آینده خاص توجه دارند، در حالی که شرایط و روندهای مختلف می‌توانند به شکلی غیرمنتظره تغییر کرده و بر تمامی جنبه‌های زندگی اجتماعی و اقتصادی تأثیر بگذارند. برای مثال، پاندمی کرونا تاثیرات شگرفی بر صنایع مختلف مانند تجارت الکترونیک یا بهداشت و درمان گذاشت، و نشان داد که پیش‌بینی‌های خطی و تک‌بعدی نمی‌توانند تمامی ابعاد تغییرات را در نظر بگیرند. در چنین شرایطی، آینده‌نگاری با توجه به بررسی سناریوهای مختلف، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا بتوانند خود را در برابر تغییرات غیرمنتظره مقاوم‌تر کنند.
آینده‌نگاری به طور کلی به بررسی و تحلیل سناریوهای مختلفی می‌پردازد که هرکدام بر اساس مجموعه‌ای از روندها و عوامل تأثیرگذار می‌توانند به شکلی متفاوت شکل بگیرند. این سناریوها باید به گونه‌ای طراحی شوند که به طور همزمان به واقعیت نزدیک باشند و در عین حال فضای خلاقیت و نوآوری را نیز حفظ کنند. از آنجایی که آینده‌نگاری بیشتر به بررسی سؤالات "چه می‌شود اگر؟ (? What if)" می‌پردازد، سازمان‌ها می‌توانند راه‌حل‌های مختلفی را برای مقابله با شرایط مختلف شبیه‌سازی کرده و آمادگی لازم برای شرایط پیش‌بینی‌نشده را داشته باشند.
مزیت اصلی آینده‌نگاری برای سازمان‌ها (مطالعه‌ی بیشتر: 10 مزیت اصلی آینده‌نگاری استراتژیک برای سازمان‌ها) این است که به آنها کمک می‌کند تا افق‌های استراتژیک خود را گسترش دهند و از تکیه صرف بر پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت خودداری کنند. در دنیای پرچالش امروز، سازمان‌ها باید توانایی تطبیق با تغییرات سریع و غیرمنتظره را داشته باشند. آینده‌نگاری می‌تواند به این سازمان‌ها کمک کند تا در مواجهه با این تغییرات، استراتژی‌های خود را اصلاح کنند و با دیدی وسیع‌تر به مسائلی مانند ریسک‌ها و فرصت‌ها نگاه کنند. به این ترتیب، بحث‌های استراتژیک درون سازمان بهبود می‌یابد و تصمیم‌گیری‌ها بر اساس واقعیت‌های ملموس‌تر و با آگاهی از سناریوهای مختلف انجام می‌شود.
آینده‌نگاری نه تنها به سازمان‌ها در بازنگری استراتژی‌های کلان کمک می‌کند، بلکه می‌تواند در بخش‌های مختلف سازمان از جمله مالی، بازاریابی، تحقیق و توسعه و منابع انسانی نیز کاربرد داشته باشد. در واقع، هر تیم می‌تواند از سناریوهای تحلیل‌شده برای اصلاح و بهینه‌سازی برنامه‌های خود استفاده کند و به این ترتیب، هماهنگی بیشتری در سراسر سازمان ایجاد شود. این فرآیند نه تنها به تحلیل ریسک‌های احتمالی کمک می‌کند، بلکه امکان شناسایی فرصت‌های جدید را نیز فراهم می‌آورد.
برای اینکه آینده‌نگاری بتواند تأثیر مثبتی بر استراتژی‌ها و تصمیم‌گیری‌های سازمان داشته باشد، باید به صورت مداوم و منظم انجام شود. به این معنا که سناریوهای مختلف باید به طور دوره‌ای بازبینی و به‌روزرسانی شوند تا سازمان همواره در جریان تغییرات محیطی قرار گیرد. این به‌روزرسانی‌ها به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که با چشم‌اندازهای متغیر و پیچیده در آینده به بهترین نحو سازگار شوند و از آن بهره‌برداری کنند. استفاده از ابزارهای تحلیل سناریو، مانند ماتریس‌های دو‌به‌دو یا روش‌های پیچیده‌تر مانند “جدول آینده (Futures Table method)” می‌تواند به این فرآیند کمک کند و به سازمان‌ها این امکان را بدهد که به طور دقیق‌تر مسیرهای پیش رو را شبیه‌سازی کنند .آینده‌نگاری به سازمان‌ها این فرصت را می‌دهد که به جای واکنش‌های غافلگیرانه، به شیوه‌ای فعال و خلاقانه با تغییر و تحولات روبه‌رو شوند. با استفاده از این ابزار، نه تنها می‌توان ریسک‌ها را شناسایی و مدیریت کرد، بلکه می‌توان از فرصت‌های جدید بهره‌برداری کرد و در مواجهه با آینده، یک گام جلوتر بود. آینده‌نگاری به سازمان‌ها این قدرت را می‌دهد که با بهره‌گیری از شبیه‌سازی سناریوهای مختلف، توانایی سازگاری با شرایط مختلف را پیدا کرده و به یک سازمان آینده‌نگر و پیشرو تبدیل شوند.
اما برای آینده نگاری در سازمان و به خصوص تبدیل کردن آن به یک فرایند منظم و مستمر به ابزارهایی نیاز داریم. یکی از این ابزارها مرکز رصد استراتژیک است که وظیفه آن رصد مستمر محیط دور و نزدیک سازمان است. شرکت دانش بنیان نواندیشان آتی نگار فرتاک در چند سال گذشته سامانه‌ای با این هدف توسعه داده است که در چندین شرکت معتبر مورد در ایران در حال استفاده است. این سامانه با نام دیدوان و با شعار چشم همیشه باز مدیران از ماژول‌هایی تشکیل شده است که هر کدامشان یک ابزار آینده نگاری هستند. برای آشنایی با این محصول دانش بنیان و ماژول‌های آن می‌توانید از بخش محصولات وب سایت در مورد آنها بخوانید.