چرا داشتن افق دید وسیع در آینده پژوهی استراتژیک اهمیت دارد؟
این سناریو بارها و بارها تکرار شده است: شرکتی با آینده‌نگاری (مطالعه‌ی بیشتر: چند گزاره درمورد آینده‌نگاری شرکتی)، منابع عظیمی را صرف پیش‌بینی نیازهای آینده می‌کند، اما تنها پس از چند سال درمی‌یابد که رقیبی هوشمندانه‌تر عمل کرده و از فرصت‌هایی که آنها نادیده گرفته‌اند، بهره برده است. برای حفظ پیشتازی، سازمان‌ها باید نگاه خود را فراتر از مرزهای صنعتشان ببرند و به تغییرات و روندهایی که در حاشیه‌ها و نقاط کمتر دیده‌شده اتفاق می‌افتد نیز توجه کنند.
شاید تصور کنید که متخصصان با سال‌ها تجربه و دانش عمیق در حوزه خود، بهترین گزینه برای پیش‌بینی آینده در صنعتشان هستند. اما جالب است بدانید که آنها نه تنها در این کار مهارت بالایی ندارند، بلکه گاهی حتی از افراد غیرمتخصص نیز ضعیف‌تر عمل می‌کنند. در مطالعه‌ای که بیش از دو دهه توسط پروفسور فیلیپ تتلاک (Philip Tetlock) انجام شد، از گروهی از کارشناسان خواسته شد احتمال وقوع رویدادهای مختلف را، چه در حوزه تخصصی خود و چه در زمینه‌های دیگر، تخمین بزنند. نتیجه بررسی بیش از 80,000 پیش‌بینی بسیار روشن بود: متخصصان اغلب در پیش‌بینی آینده حوزه خود دچار اشتباه می‌شدند، در حالی که جالب‌تر این بود که عملکرد بهتری در پیش‌بینی وقایع خارج از تخصصشان داشتند.
خطر دید تونلی
مطالعه فیلیپ تتلاک به نکته‌ای حیاتی اشاره دارد: تخصص، هرچند ارزشمند و ضروری، می‌تواند به شمشیری دولبه تبدیل شود. از یک سو، دانش عمیق قدرت تحلیل را افزایش می‌دهد، اما از سوی دیگر، ممکن است دیدگاه را محدود کند. وقتی متخصصان در چارچوب‌های بسته و محدود (سیلوها) فعالیت می‌کنند، چشم‌انداز وسیع‌تری که غالباً منبع اصلی تحولات و اختلالات بزرگ است، نادیده گرفته می‌شود. در جهانی که پیچیدگی، ابهام و عدم قطعیت به‌طور فزاینده‌ای در حال گسترش است، این نوع نگرش تونلی می‌تواند نه تنها محدودکننده، بلکه در برخی موارد، خطرناک باشد.
گوشی‌های موبایل را در نظر بگیرید. تعداد کمی از کارشناسان مخابرات می‌توانستند پیش بینی کنند که این دستگاه‌ها، که در ابتدا برای ارتباطات اولیه طراحی شده بودند، تقریباً تمام جنبه‌های زندگی مدرن را متحول می‌کنند. آنها نه‌تنها به مرکز یک اکوسیستم دیجیتالی پویا تبدیل شدند، بلکه اکنون یکی از محرک‌های اصلی اقتصاد جهانی هستند. به همین ترتیب، کارشناسان بانکداری تا حد زیادی متوجه نشدند که چگونه فناوری موبایل خدمات مالی را به طور اساسی تغییر می‌دهد و درِ ورود را به روی موجی از اختلالگران فنآوری مالی باز می‌کند.
گسترش افق: مخروط آینده
آینده پژوهی استراتژیک این لنزهای باریک را که ما انسان‌ها هنگام فکر کردن به آینده به آنها تکیه می‌کنیم، می‌شکند. این امر تصمیم گیرندگان را تشویق می‌کند تا در نظر بگیرند که چگونه نیروهای به ظاهر نامرتبط و بین صنعتی ممکن است با هم جمع شوند تا فرصت‌ها یا تهدیدهای جدیدی ایجاد کنند.
یکی از چارچوب‌های کلیدی در مجموعه ابزار آینده پژوهی استراتژیک، مخروط آینده است. این چارچوب به طور سیستماتیک طیف وسیعی از آینده‌های بالقوه، از قابل تصور تا مطلوب را ترسیم کرده و تفکر استراتژیک را در چندین جهت هدایت می‌کند.
آینده‌های ممکن: این دسته تمام سناریوهای قابل تصور را شامل می‌شود، از آن‌هایی که بسیار محتمل هستند تا آن‌هایی که بعید به نظر می‌رسند. این آینده‌ها مرزهای تفکر متعارف را به چالش می‌کشند و خلاقیت را تقویت می‌کنند. سازمان‌ها با بررسی حتی عجیب‌ترین احتمالات می‌توانند آمادگی بیشتری برای مواجهه با تغییرات اساسی و تحولات پیش‌بینی‌نشده کسب کنند.
آینده‌های معقول: این آینده‌ها بر اساس دانش و اطلاعات فعلی شکل می‌گیرند و سناریوهایی را ترسیم می‌کنند که از نظر علمی و فناوری، اقتصادی و اجتماعی-سیاسی، منطقی و عملی هستند. آینده‌های معقول به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا برای تغییراتی که تضمین شده نیستند، اما در محدوده انتظارات واقع بینانه قرار دارند، برنامه ریزی کنند.
آینده‌های محتمل: اینها محتمل‌ترین سناریوهای آینده بر اساس روندها و داده‌های موجود هستند. آینده‌های محتمل اغلب نقطه تمرکز برنامه‌ریزی استراتژیک سنتی بوده و پایه‌ای برای درک آنچه در صورت تداوم شرایط موجود ممکن است اتفاق بیفتد، فراهم می‌کند. این آینده‌ها به ویژه در برنامه‌ریزی برای تداوم کسب‌وکار مفید هستند.
آینده‌های مطلوب: این دسته منعکس کننده اهداف و ارزش‌های یک سازمان یا جامعه هستند. آینده‌های مطلوب نمایانگر مسیری هستند که سازمان‌ها در تلاش برای خلق آن هستند. آینده‌های مطلوب، دیدگاه و هدف گذاری استراتژیک را هدایت کرده و سازمان‌ها را تشویق می‌کنند تا نقشی فعال در هدایت آینده به سمت جهت مورد نظر خود ایفا کنند.
ارزش کاوش فراتر از احتمالات
در حالی که آماده شدن برای محتمل‌ترین سناریوها مهم است، آنها فقط بخشی از تصویر را ارائه می‌دهند. جسارت فراتر از محدوده باریک آینده‌های احتمالی به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا نقش خود را در یک زمینه بزرگتر بهتر درک کنند و مسیرهای جدید و گاه غیر متعارف برای موفقیت را شناسایی کنند.
نتفلیکس یک مثال کلاسیک است. زمانی که غول‌های صنعت بر روی مدل سنتی و پرسود اجاره DVD تمرکز کرده بودند، نتفلیکس فراتر از این آینده‌های احتمالی نگاه کرد و روی آینده‌ای ممکن شرط بندی کرد که در آن خدمات اشتراک و پخش دیجیتال به یک هنجار تبدیل می‌شود. با انجام این حرکت جسورانه در اوایل کار، این شرکت اساس صنعت سرگرمی را تغییر داد و استاندارد جدیدی را برای آینده‌ای که در پیش بود، تعیین کرد.
برای کسانی که آماده پذیرش این دیدگاه گسترده هستند، آینده فقط مجموعه‌ای از نتایج اجتناب ناپذیر نیست، بلکه چشم‌اندازی غنی از احتمالات است. این دیدگاه گسترده‌تر، سازمان‌ها را برای پیش‌بینی تغییرات آماده می‌کند و به آنها این توانایی را می‌دهد تا نه تنها در برابر تغییرات واکنش نشان دهند، بلکه آنها را هدایت کرده و به‌طور مداوم چابک باقی بمانند. این نگرش به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با ظهور واقعیت‌های جدید، سریعاً جهت حرکت خود را تغییر دهند و همچنان در مسیر موفقیت باقی بمانند.