آینده نگاری انسان‌محور
برای سال‌ها، آینده پژوهی به ما «نقشه‌های» نسبتا دقیقی از شهرهای آینده ارائه داده است. این نقشه‌ها که ما آن‌ها را «سناریو» می‌نامیم، مسیرهای اصلی، روندهای اقتصادی، تحولات فناورانه و ساختارهای سیاسی را به خوبی نشان می‌دهد. این نقشه‌ها بسیار ارزشمندند، اما اغلب یک عنصر حیاتی در آن‌ها غایب است: خودِ انسان‌ها. ما خیابان‌ها و ساختمان‌ها را می‌بینیم، اما از داستان مردمی که در آن‌ها زندگی می‌کنند، بی‌خبریم. این سناریوها اغلب فاقد یک بعد انسانی ملموس هستند.
اما اکنون، یک رویکرد جدید در حال تغییر این تصویر است. آینده نگاری انسان‌محور (Human-centered Futuring)، به جای تمرکز صرف بر نقشه‌های کلان، یک «راهنمای تور» متخصص را به این سفر اضافه می‌کند. این راهنمای تور، که در دنیای طراحی به آن «پرسونا» (Persona) می‌گویند، ما را به کوچه‌پس‌کوچه‌های شهرهای آینده می‌برد، داستان ساکنانش را برایمان تعریف می‌کند و به ما کمک می‌کند تا نبض زندگی را در آن دنیاهای ممکن حس کنیم. این نوشتار به شما نشان می‌دهد که چگونه این راهنمای تور می‌تواند به فرآیند آینده نگاری شما جان بخشیده و آن را عمیقاً معنادارتر سازد.
اما بر گردیم سر اصل داستان و اینکه چرا نقشه‌های آینده به تنهایی کافی نیستند؟
مشکل اصلی سناریوهای سنتی، انتزاعی بودن آن‌هاست. وقتی با مفاهیمی مانند «تحولات ژئوپلیتیکی» یا «گسست‌های فناورانه» روبرو می‌شویم، درک تأثیر واقعی آن‌ها بر زندگی روزمره انسان‌ها دشوار است. این سناریوها به سؤالات مهمی در سطح کلان پاسخ می‌دهد، اما اغلب از پاسخ به یک سؤال اساسی‌تر باز می‌مانند: «زندگی کردن در چنین آینده‌ای واقعاً چه حسی خواهد داشت؟» این فاصله عاطفی و شناختی باعث می‌شود که تصمیم‌گیرندگان و ذینفعان به سختی بتوانند با سناریوها ارتباط برقرار کنند و در نتیجه، این نقشه‌های ارزشمند در کشوی میزها باقی بمانند و به اقدامی ملموس منجر نشوند. برای درک بهتر ماهیت و هدف سناریوها، مطالعه نوشتار آینده پژوهی و هنر سناریونگاری: چگونه برای آینده‌های ممکن آماده شویم؟ توصیه می‌شود.
ملاقات با راهنمای تور: «پرسونا» در آینده پژوهی چیست؟
«پرسونا» یک شخصیت خیالی اما واقع‌گرایانه است که بر اساس تحقیقات، برای نمایندگی یک گروه کلیدی از کاربران یا افراد ساخته می‌شود. پرسونا یک نام، یک چهره، یک داستان زندگی، اهداف، آرزوها و ترس‌های مشخص دارد. در آینده پژوهی، ما با «پرسوناهای آینده» سروکار داریم. این شخصیت‌ها، نماینده انسان‌هایی هستند که در دل همان سناریویی که ما در حال کاوش آن هستیم، زندگی می‌کنند. برای مثال، به جای صحبت کلی درباره «آینده کار»، ما داستان «سارا» را تعریف می‌کنیم؛ یک گرافیست ۳۵ ساله فریلنسر در سال ۲۰۴۰ که در یک اقتصاد گیگی (Gig Economy) فعالیت می‌کند و باید مهارت‌های خود را دائماً با هوش مصنوعی تطبیق دهد. چالش‌های پیش روی شخصیت‌هایی مانند سارا، موضوع اصلی بحث‌هایی است که در نوشتار آیا هوش مصنوعی جایگزین انسان‌ها می‌شود؟ به آن پرداخته شده است.
📖 مطالعه بیشتر: روش‌های کیفی و انسان‌محور در آینده‌پژوهی
تصویرسازی برای آینده پژوهی؛ مروری جامع بر یک نوشتار (روایت نخست)
چگونه «آینده نگاری هنرمحور» به جنگ بحران اقلیمی می‌رود؟
شهر زنده می‌شود: پرسونا چگونه فرآیند سناریونگاری را غنی می‌سازد؟
افزودن این راهنمای تور (پرسونا) به نقشه (سناریو)، فرآیند آینده نگاری را در سه سطح کلیدی تقویت می‌کند:
تقویت تخیل خلاق: فکر کردن از دریچه چشمان یک شخصیت مشخص، بسیار ساده‌تر و خلاقانه‌تر از فکر کردن درباره روندهای انتزاعی است.
افزایش درگیری و همدلی: پرسونا به روندهای بی‌روح، چهره‌ای انسانی می‌بخشد و یک پل عاطفی بین ما و آینده ایجاد می‌کند.
حمایت از معناسازی آینده‌نگر: با دنبال کردن سفر سارا در دنیای سناریوی ما، می‌توانیم پیامدها و معانی عمیق‌تر آن آینده را درک کنیم.
📖 مطالعه بیشتر: از بینش تا اقدام استراتژیک
از سناریو تا استراتژی؛ سه روش برتر
هفت اصل برای نهادینه کردن فرهنگ آینده پژوهی در سازمان
نوآوری مبتنی بر آینده‌نگاری: راهنمای ساختن آینده و رشد پایدار کسب‌وکار
فراتر از یک داستان: پرسونا به مثابه یک ابزار تحلیلی
در نهایت، باید تأکید کرد که پرسونا صرفاً یک ابزار داستان‌سرایی برای جذاب‌تر کردن گزارش‌های آینده پژوهی نیست. این ابزار تحلیلی، قدرت خود را از توانایی داستان برای انتقال مفاهیم پیچیده می‌گیرد که در نوشتار داستان سرایی در آینده پژوهی به تفصیل شرح داده شده است. این یک ابزار تحلیلی قدرتمند است. آینده نگاری انسان‌محور به ما یادآوری می‌کند که آینده، در نهایت، درباره انسان‌ها و تجربیات زیسته آن‌هاست. با ادغام پرسونا در فرآیندهای آینده پژوهی، ما از خلق نقشه‌های انتزاعی و بی‌روح فراتر رفته و شروع به ساختن تجربیاتی همه‌جانبه، قابل لمس و معنادار از آینده می‌کنیم. این رویکرد نه تنها به ما کمک می‌کند تا شهرهای آینده را بهتر بفهمیم، بلکه به ما یاری می‌دهد تا شهرهای بهتری بسازیم.