آینده پژوهی تأمین مالی سبز: گذر بانک‌ها از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های پاک
در سال‌های اخیر، آینده پژوهی در نظام مالی نشان می‌دهد که بانک‌ها به‌طور مداوم در حال گسترش تأمین مالی پروژه‌های سبز هستند. این تغییرات باعث شده است که درآمد حاصل از تأمین مالی وام‌ها و انتشار اوراق قرضه سبز از درآمد آن‌ها در بخش سوخت‌های فسیلی پیشی بگیرد. بر اساس داده‌های جدید بلومبرگ، بانک‌ها تا سال ۲۰۲۳ میلادی حدود ۲.۵ میلیارد دلار از پروژه‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی درآمد کسب کرده‌اند، در حالی که این رقم برای پروژه‌های مرتبط با نفت، گاز و زغال‌سنگ به ۲.۲ میلیارد دلار رسیده است. این آمار، از منظر آینده پژوهی مالی، نقطه عطفی در تغییر مسیر سرمایه‌گذاری‌های جهانی محسوب می‌شود. شکل شماره‌ی 1 این آمار را به تصویر کشیده است.
این تغییرات نشان‌دهنده روندی است که از اوایل دهه ۲۰۲۰ آغاز شد؛ زمانی که بانک‌ها برای اولین بار متوجه فرصت‌های مالی گسترده در حوزه انرژی‌های پاک شدند. آینده پژوهی در این حوزه نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۰، بانک‌ها تقریباً دو برابر از بخش سوخت‌های فسیلی درآمد داشتند تا پروژه‌های سبز، اما این نسبت در طول زمان به نفع انرژی‌های پاک تغییر کرده است.
به گفته تحلیلگر ارشد مالی پایدار در بلومبرگ NEF، آینده پژوهی مالی پایدار نشان می‌دهد که نسبت درآمدهای بانک‌ها از پروژه‌های سبز به سوخت‌های فسیلی هنوز فاصله زیادی با آنچه برای تحقق اهداف اقلیمی لازم است، دارد. او تأکید می‌کند: "تغییر مسیر سرمایه‌ها به سمت انرژی‌های پاک نویدبخش است، اما کافی نیست. اگر بخواهیم سناریوی محدود کردن گرمایش جهانی به ۱.۵ درجه را محقق کنیم، باید سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک حداقل چهار برابر سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی باشد." از منظر تأمین مالی، این روند نیازمند سیاست‌های حمایتی قوی‌تر و اصلاح ساختارهای اعتباری است.
از سال ۲۰۲۱، شاخص سرمایه‌گذاری در سیستم تأمین انرژی که توسط بلومبرگ NEF ردیابی می‌شود، نشان داده که نسبت سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک به سوخت‌های فسیلی باید تا پایان دهه به ۴ به ۱ برسد. آینده پژوهی تأمین مالی سبز نشان می‌دهد که این نسبت در سال ۲۰۲۱ حدود ۰.۸ به ۱ بود و در ۲۰۲۳ به ۱.۵ به ۱ رسیده است. با این حال، برای رسیدن به اهداف توافق‌نامه پاریس، همچنان باید شاهد رشد چشمگیری در این حوزه باشیم. کارشناسان مالی بر این باورند که بانک‌ها نقش کلیدی در تسریع این تحول دارند.
با وجود افزایش سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سبز، بانک‌ها هنوز با انتقاداتی در زمینه حمایت از سوخت‌های فسیلی مواجه هستند. آینده پژوهی در سیاست‌های اعتباری نشان می‌دهد که برخی مؤسسات مالی ادعا می‌کنند که مشارکت آن‌ها در این بخش با هدف تسهیل گذار به انرژی‌های پاک انجام می‌شود، اما منتقدان بر این باورند که حمایت مالی از صنایع آلاینده همچنان مانع کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود.
در پاسخ به این انتقادات، بانک‌هایی مانند جی‌پی مورگان (JP Morgan)، بانک آمریکا (Bank of America) و BNP Paribas اهداف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را برای بخش‌های مختلف صنعتی تعیین کرده‌اند. آن‌ها همچنین سهم خود را در انتشار اوراق قرضه سبز افزایش داده‌اند. آینده پژوهی این اقدامات نشان می‌دهد که اگرچه این تلاش‌ها مثبت است، اما بدون چارچوب‌های شفاف و تعهدات بلندمدت، تغییرات اساسی رخ نخواهد داد.
با این حال، نگرانی‌ها درباره "سبزشویی مالی (Financial Greenwashing)" همچنان باقی است. گزارش‌ها در حوزه پایداری نشان می‌دهد که فقدان استانداردهای شفاف برای تعریف سرمایه‌گذاری پایدار و نبود نظارت کافی بر وام‌های مرتبط با معیارهای زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG)، همچنان یک چالش مهم محسوب می‌شود. بازار وام‌های مرتبط با پایداری، به دلیل نبود شفافیت کافی با انتقادات زیادی روبرو است. اقتصاددانان معتقدند که تنها از طریق اصلاحات نظارتی و ایجاد استانداردهای بین‌المللی، می‌توان از سبزشویی مالی جلوگیری کرد.
بانک‌ها از نظر میزان سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سبز به نقطه عطف مهمی رسیده‌اند، اما همچنان چالش‌های بزرگی برای اطمینان از واقعی بودن این تغییر مسیر وجود دارد. آینده پژوهی تأمین مالی انرژی‌های پاک بستگی به اقداماتی دارد که برای افزایش شفافیت، کاهش ریسک‌های سبزشویی و تغییر بنیادین سیاست‌های اعتباری بانک‌ها اتخاذ می‌شود. با توجه به روند کنونی و تحلیل آینده‌پژوهانه، انتظار می‌رود که طی سال‌های آتی، فاصله بین تأمین مالی پروژه‌های سبز و پروژه‌های سوخت‌های فسیلی بیش از پیش افزایش یابد.
منابع: